KOMPUTEROWY SKŁAD TEKSTU

[crypter]

KOMPUTEROWY SKŁAD TEKSTU


1. FORMAT KOLUMNY (STRONY)
Format strony jest uzależniony od czynników natury funkcjonalnej, kulturowej, ekonomicznej i estetycznej.
Czynniki funkcjonalne: publikacja, z której ma się często korzystać, musi mieć format poręczniejszy, czyli mniejszy niż praca naukowa, ale będzie za to zawierać więcej stron, czego przykładem może być podręczny słownik porównywany z tomem wielkiego słownika lub encyklopedii. Książka, która przeznaczona jest do czytania w podróży, musi być jeszcze mniejszego formatu: jest to typowy przykład formatu książki kieszonkowej. Publikacja o kolumnach złożonych: ilustracje, tablice, notki, uwagi na marginesach będzie wymagała raczej formatu bardziej kwadratowego niż wydłużonego. Tu można podać jako przykład podręczniki szkolne.
Czynniki kulturowe: wyobrażenia o wartości pozycji drukowanej jest u większości nabywców związane ze stopniem jej odchylenia od przeciętnej wielkości. I tak książki nazywane bibliofilskimi mają zawsze bardzo duży format, co wcale nie wpływa na ich jakość. a znowu książki tak zwane cenne wydawane są w formacie mniejszym, ale przesadnie wydłużonym.
Czynniki ekonomiczne: wybór formatu strony ma poważne konsekwencje dla ostatecznej ceny wydanej publikacji. Cena wydanej książki jest bowiem uzależniona od formatu papieru drukarskiego i od formatu urządzeń poligraficznych.
Czynnik estetyczny: w przeciwieństwie do przekonań niektórych osób inspirujących się tradycjami złotego podziału, nie istnieją idealne proporcje między szerokością i wysokością stron. Każda proporcja może wydawać się "piękna" przy oglądaniu książki, ponieważ to stosunek całej powierzchni strony papieru do powierzchni zadrukowanej jest naprawdę tym bardziej lub mniej szczęśliwym rozwiązaniem. Stosunek tych dwóch powierzchni, czyli światło marginesów uwypukla najważniejsze proporcje.

Rysunek 1. Okno dialogowe umożliwiające wybór formatu strony
W pamięci zmagazynowana jest ogromna ilość konturów słów. Przy czytaniu następuje porównanie pamięciowe konturu zapamiętanego z konturem słowa właśnie widzianego. Oczywiście, szybkość czytania znacznie się zmniejszy, gdy napotkamy słowo, którego obrysu nie posiadamy w swoim pamięciowym magazynie. Wtedy zaczynamy literować, czyli czytać litera po literze; co ciekawe, oko widzi głównie kontury liter, przy czym znacznie większą uwagę poświęca ich górnej połowie (jest bardziej zróżnicowana niż dolna). Kiedy napotyka się cyfry, szybkość czytania spada trzykrotnie. Badania czytelności pism drukarskich przynoszą często sprzeczne wyniki. Tak sprzeczne, że wieloletniego sporu prowadzonego w Niemczech, a dotyczącego lepszej czy też gorszej czytelności antykwy w porównaniu z frakturą nie udało się rozstrzygnąć. Badacze byli do tego stopnia przekonani o swej racji, że szybciej czytali teksty pisane promowanym przez siebie krojem.
Są oczywiście efekty badań, które nie wywołują sporów:
1. Tekst złożony wersalikami zajmuje o 35% większą powierzchnię i wymaga większej liczby fiksacji wzroku niż tekst złożony małymi literami. Powodem tego jest trudniejsza rozróżnialność wersalików (litery są bardziej monotonne). Szybkość czytania zmniejsza się w tym przypadku o 12%.
2. Kursywę czyta się prawie tak samo szybko jak i antykwę. Jednakże osoby badane wypowiadały się jednoznacznie za pozostawieniem kursywy jako pisma wyróżniającego.
3. Praktycznie pisma półgrube i grube czyta się prawie tak samo szybko jak zwykłe. Jednak osoby czytające zgłosiły jednomyślnie uwagę, że pisma półgrube i grube są mniej czytelne od zwykłego.
4. Najlepszą czytelność cechuje tekst drukowany czarno na papierze białym lub koloru chamois. Pismo w negatywie (białe na czarnym tle) czyta się o 11% trudniej. Papiery lśniące lub szare, silnie barwione, a także pismo czerwone, zielone, białe czy niebieskie na białym lub barwionym papierze stwarzają niekorzystne warunki dla czytelności tekstu.
5. Krój pisma tekstów dla dzieci powinien być szerszy, o stopniu 12 lub 14 punktów. Dla dorosłych odpowiedni wydaje się stopień 9-cio lub 10-cio punktowy.
6. Dla beletrystyki, przy wielkości pisma 9-10 punktów, najkorzystniejsza jest szerokość wiersza między 18 a 22 cycer. Przy tekstach naukowych wiersze mogą być szersze; jeśli występują wzory i szerokie tabele, mogą one mierzyć nawet do 28 cycer. Jeżeli z pewnych powodów kolumna musi być jeszcze szersza, należy zastosować skład dwu- lub trzyłamowy. Należy jednak pamiętać, że przy zbyt wąskich łamach mogą wystąpić nieodpowiednie dzielenia wyrazów, a także zbyt zróżnicowane odstępy międzywyrazowe w poszczególnych wierszach. Większe stopnie pisma wymagają wiersza dłuższego, mniejsze zaś krótszego. Jeden wiersz powinien zawierać od 50 do 55 liter.
7. Odstęp międzywyrazowy powinien wynosić przeciętnie 1/3 fireta. Istnieją opinie, że większy odstęp między wyrazami pozwala lepiej je od siebie odróżniać, co ma ułatwiać czytanie. Dokładne badania wykazały jednak, że punkty fiksacji oka skupiają się dość często na odstępach międzywyrazowych, a w przypadku gdy są one zbyt duże, jeden skok oka może nie objąć leżących obok siebie liter. Często, wskutek przypadkowo układających się spacji, powstają białe korytarze w jednolitej szarości kolumny tekstu, które dodatkowo pogarszają jego czytelność.

Punkty typograficzne
Nazwa
3
brylant
4
diament
5
perl
6
nonparel
7
kolonel
8
petit
9
borgis
10
garmond
12
cycero
14
średnian
16
tercja
20
dwugarmond
24
półkwadrat
28
dwuśrednian
32
dwutercja
36
konkordans
48
kwadrat
Nazwy stopni pism, stosowane w Polsce wg normy BN-71/7401-02
2. ZNAKI DRUKARSKIE
Jeżeli forma i struktura kamieni przeznaczonych do budowy domu jest bardzo ważnym elementem konstrukcyjnym stanowiącym o jego jakości, to zagadnienia dotyczące proporcji i kształtu są równie ważne, o ile nie bardziej istotne. Podobnie rzecz się ma z zależnościami zachodzącymi między czcionką z jednej strony a łamaniem kolumn i strukturą wydanej drukiem publikacji - z drugiej strony. Jednak należy zaznaczyć, że pierwszy z omawianych działów charakteryzuje się najbardziej złożoną i najbardziej specjalistyczną terminologią i że twórcy grafii od pięciu wieków najwięcej się napracowali nad kształtem druku.
2.1. Czytelność liter i wyrazów
Czytelność jest powiązana z zachowaniem się czytelnika w pozycji charakterystycznej dla lektury: zadrukowana kartka papieru, odpowiednio oświetlona znajduje się w odległości kilkudziesięciu centymetrów od oka.
Widoczność jest uzależniona od ograniczonego pola widzenia czytelnika; to ograniczenie może być spowodowane albo warunkami natury metryczne, albo czasowej, albo i tymi, i tymi jednocześnie: na przykład, tablica ze znakami drogowymi, która powinna być dostrzeżona, "przeczytana" równocześnie z dostatecznie dużej odległości i w bardzo krótkim czasie.
Podstawowe czynniki wpływające na czytelność:
2.2. Wielkość czcionki
Dla osób dorosłych, począwszy od wielkości środkowej partii czcionki tekstowej równej 1,4 mm, wszystkie kroje pisma dziełowego, powszechnie stosowanego, wydają się jednakowo czytelne; czytelność ta nie wzrasta ze wzrostem wielkości czcionki. Średnio, środkowa partia czcionki o wielkości 1,4 mm odpowiada czcionce 8-punktowej.
Jeżeli chodzi o teksty przeznaczone dla dzieci doradza się następujące wielkości:
* 5-6 lat - środkowa partia czcionki: 3 mm; średnia czcionka: 16-18 p.
* 7-8 lat - środkowa partia czcionki: 2,5 mm; średnia czcionka: 14-16 p.
* 9 lat - środkowa partia czcionki: 2 mm; średnia czcionka: 12 p.
* 10 lat i więcej - środkowa partia czcionki: 1,7-2 mm; średnia czcionka: 10-12 p.
2.3. Rysunek czcionki (szkielet)
* wyrazy składane pismem tekstowym, czyli minuskułą, są czytelniejsze od tych, które są złożone wersalikami
* wyrazy składane kursywą są odrobinę mniej czytelne od wyrazów złożonych antykwą
2.4. Rysunek czcionki - styl
Jeżeli chodzi o skład zwykłych tekstów, badania przeprowadzone w laboratoriach nie wykazały znaczących różnic w szybkości czytania tekstów wydrukowanych różnymi krojami czcionki dziełowej. Zwłaszcza dowiedziono, że występowanie lub nieobecność szeryfów (na przykład n i n) nie wpływa na czytelność tekstów.
Problem czytelności tytułów, podtytułów, śródtytułów może jednak przedstawiać się inaczej. I tak może się zdarzyć, że grafik wybierze czcionki o kroju mniej klasycznym, o strukturze znacznie bardziej nowoczesnej, których grafik przeznacza je do składania tekstów nie długich, lecz krótkich, o charakterze uderzeniowym, stosowanych szczególnie w reklamie; nie można więc w podobnym przypadku uważać, że wszystkie te czcionki będą równie czytelne.
2.5. Wiersze o wyrównanej długości (justowane) czy też nie
U dorosłych czytelników nie stwierdzono różnic w odczytywaniu - szczególnie w szybkości czytania - tekstów o wyrównanym brzegu i tekstów z brzegiem poszarpanym, nie wyrównanym. a więc wybór takiego lub innego sposobu złożenia tekstu zależy głównie od odbioru estetycznego.
2.6. Długość wierszy
Stwierdzono pewne nieznaczne zmniejszenie szybkości czytania jedynie w przypadkach ekstremalnych: wiersze nienormalne krótkie lub nienormalnie długie.
2.7. Odstępy między wierszami
W tym punkcie badania eksperymentalne nie wykazały również znaczących odchyleń w zachowaniu czytelników, jeżeli światła między wierszami są mniejsze lub większe. Niemniej wiersze bardzo ściśnięte powodują lekkie zmniejszenie szybkości czytania, szczególnie gdy wiersze są bardzo krótkie lub bardzo długie. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że miary typograficzne mają w sobie pewną nielogiczność. I tak, na przykład, ten sam "stopień pisma 10" obejmuje czcionki o bardzo różnych wielkościach środkowej partii czcionki:
Lucida Sans Unicode
Times New Roman CE
które oczywiście powinny być składane z różną interlineacją.
3. STOPIEŃ PISMA (WIELKOŚĆ)
Pojęcie stopnia (wielkości) pisma tłumaczy się historycznie przez miary stosowane przy gorącym składzie (w typografii ołowiowej): stopniem była wysokość wierszownika służącego do składania poszczególnych czcionek, jeżeli wiersze składane były bez interlinii, stopień pisma był równy odległości między podstawami czcionek dwóch następujących po sobie wierszy.
Analogicznie stopień pisma jest utożsamiany z wielkością czcionki, a ściślej rzecz ujmując z jej oczkiem. Zdarza się jednak, że czcionki tego samego stopnia pisma mogą mieć środkowe partie czcionki różnej wielkości.
Stopień pisma jest tradycyjnie podawany w punktach. Teksty przeznaczone do powszechnego użytku są na ogół składane stopniami od 9 do 12 punktów. Teksty drugoplanowe mogą być składane stopniem pisma 7- i 8- punktowym, czasem nawet mniejszym.
4. GRUBOŚĆ CZCIONKI
Grubość czcionki charakteryzuje szerokość jej linii. Każdej grubości czcionki odpowiada jej nazwa: light, normal, bold, heavy. Teksty gładkie typografii ukrytej są zwykle składane czcionką cienką lub zwykłą. Czcionka półgruba ułatwia uwypuklenie znaczenia jakiegoś wyrazu lub grupy wyrazów albo w tekście głównym, albo w tekstach pomocniczych. Czcionka gruba powinna być używana z dużym umiarem, jest stosowana przede wszystkim w tekstach reklamowych.
4.1. Szerokość czcionki
Szerokością nazywamy szerokość środkowej partii czcionki. Zależy ona od:
* litery, na przykład szerokość litery m jest większy niż litery n
* od stopnia pisma: im stopień jest większy, tym szerokość czcionki jest większa
* od kroju pisma: bardzo wąskie, wąskie, normalne, szerokie
Wiele nowoczesnego sprzętu do składu umożliwia automatyczne modyfikowanie form czcionek przez poszerzanie ich i zwężanie. Niestety MS Word 7.0 nie posiada takiej możliwości.
4.2. Szeryf (ostróżka)
Jest to ornament dodawany do podstawy pionowych lub ukośnych pałeczek (nóżek) liter w większości krojów pisma.
5. PODSTAWOWE FORMY TYPOGRAFICZNE
5.1. Czcionki tekstowe (minuskuły)
Według większości historyków zajmujących się historią litery rysunek minuskuł był wynikiem powolnej ewolucji pisma - uproszczenie ruchów skrybów (lub kopistów) powtarzających rysunek wielkich liter.
Litera może być prosta (antykwa) lub pochyła (kursywa).
5.2. Wersaliki (majuskuły)
Wielkość wielkiej litery jest na ogół taka jak litery tekstowej z jej górnym przedłużeniem, na przykład wysokość B odpowiada wysokości b. Wersalików używa się albo do składania całych wyrazów (najczęściej tytuły prac, tytuły rozdziałów, ewentualne śródtytuły), albo pierwszych liter wyrazów składanych dalej tekstem. Może to być również całe zdanie, na przykład slogan w tekście reklamowym. Mogą to być również skróty nazw przedsiębiorstw, znaków fabrycznych czy pełnionych funkcji: PKP dla Polskich Kolei Państwowych, DTP dla oprogramowania Desktop Publishing. Może to być także wyraz o wyjątkowym znaczeniu, złożony wersalikami w tekście złożonym minuskułami.
Kapitaliki: niektóre zestawy czcionek zawierają serie kapitalików, to znaczy czcionek o rysunku wielkości liter (wersalików), lecz o wielkości oczka czcionek tekstowych, bez przedłużeń: KAPITALIKI w porównaniu do WERSALIKÓW. Kapitalikami można składać mniej ważne śródtytuły lub w tekście gładkim wyrazy, które chce się podkreślić, na przykład imiona własne.
5.3. Antykwa
Antykwa to krój pisma o osiach liter pionowych w przeciwieństwie do kursywy, w której osie ustawione są ukośnie. Ten krój pisma jest najczęściej stosowany w tekstach ciągłych (gładkich); wyjątek stanowią przedmowy i wprowadzenia składane często kursywą. Antykwa jest krojem pisma najczęściej stosowanym, a więc żaden punkt z zasad dobrego składu nie jest wyłącznie jej przypisany.
5.4. Kursywa
Kursywa to krój pisma pochyły, mający tak czcionki tekstowe (minuskuły), jak i wersaliki (majuskuły), stanowiący opozycję do antykwy, w której osie liter są pionowe.
Zastosowanie:
* tytuły dzieł literackich, artystycznych, naukowych, administracyjnych, prawnych
* tytuły dzienników i periodyków
* tytuły wskazówek i przepisów
* zwroty, cytaty i wyrazy w językach obcych (w tym wyrażenia łacińskie)
* didaskalia (objaśnienia, przypisy dotyczące sposobu wystawienia) sztuk teatralnych, scenariuszy...
* dedykacje.
5.5. Pisanki
Z konieczności przeszliśmy już przed wiekami od rysunku wersalików do bardziej elastycznego rysunku czcionki tekstowej. Na innej płaszczyźnie analogiczne postępowanie doprowadziło nad od antykwy do kursywy. Zakończmy w tym miejscu opis tej ewolucji na pisankach inspirowanych przez pismo odręczne, szybkie, charakteryzujące się pochyleniem (tak jak kursywa), ale również połączeniami między poszczególnymi literami.
6. ODSTĘP
Odstęp jest to światło między dwiema literami tego samego wyrazu. Przy bardzo małych odstępach napisany wyraz byłby bardzo trudny do odcyfrowania, na przykład KOŃCZYĆ zamiast K O Ń C Z Y Ć; natomiast odstępy zbyt wielkie, na przykład równe odległości między dwoma wyrazami, powodowałyby trudności z odnalezieniem wyrazu w całym tekście.
Pomijając te dwie skrajne możliwości, przy składzie wyrazu odgrywają rolę dwa czynniki: szerokość i odsadka boczna każdej czcionki.
Szerokość czcionki jest łatwo dostrzegalna dla każdego kroju, natomiast odsadka boczna to element niedostrzegalny, odpowiadający, przy składzie ręcznym, szerokości całego słupka ołowiu na którym znajduje się oczko. Szerokość tego słupka odpowiada minimalnej szerokości operacyjnej litery (szerokość litery plus dwa stałe odstępy po jej prawej i lewej stronie) w maszynie do pisania w pamięci komputera.
6.1. Odstępy międzywyrazowe
Międzywyrazowym nazywamy odstęp między jednym wyrazem a drugim. Zbyt małe odstępy między wyrazami ograniczają czytelność tekstu, zbliżając go do rękopisów z pierwszego tysiąclecia naszej ery. Natomiast odstępy zbyt duże odbijają się niekorzystnie na estetycznym rozłożeniu koloru na stronie. Pojawia się jeszcze jeden czynnik związany z zakończeniem wyrazów, albo ich przenoszeniom dokonywanym przez składacza lub odpowiedni program komputerowy. Ostatnia litera wyrazu nie musi wcale odpowiadać ostatniej literze wiersza, a różnica jest rozkładana na normalne odstępy między sobą; do składacza będzie należało czuwanie nad tym, by nie oddalił się zbytnio od przyjętej tradycyjnie, a omówionej powyżej normy postrzegania wyrazów.
Należy zauważyć również, że niektóre oprogramowania justują wiersze poszerzając lub zwężając, jednakowo pod względem optycznym, wszystkie znaki z danego wiersza, tak litery jak i odstępy, co wcale nie zawsze daje najlepsze efekty estetyczne. Oczywiście przy swobodnym justowaniu odstępy między wyrazami pozostają "normalne", a więc jednakowe.
6.2. Przenoszenie wyrazów (i liczb)
Wyrazy: przenosi się je na końcu wiersza, przy tekstach justowanych, jeżeli ostatni wyraz wychodzi poza wyrównany prawy brzeg: przenoszenie zaznacza się dywizem na końcu omawianego wiersza.
Im wiersze są dłuższe, tym mniej przenoszonych wyrazów występuje w tekście (oczywiście z wyjątkiem wyrazów szczególnie długich). Właściwe jest regulowanie długości wiersza odstępami międzywyrazowymi, w których lekkie modyfikacje nie będą zbytnio rzucały się w oczy czytelnikowi.
Liczby: jeżeli liczby pisane są cyframi, nie można ich przenosić. Podobnie nie wolno ich dzielić, jeżeli towarzyszą im procenty, wzory czy inne określenia, np.: 95%, str.77 itp.
Jeżeli liczby podawane są słownie, należy w miarę możliwości unikać przenoszenia tych wyrazów, na przykład: czter/dzieści a nawet pięćdziesiąt/jeden. Zwykle początek wyrazu w jednym wierszu pozwala czytelnikowi, w kontekście całego zdania, domyślić się do końca tego wyrazu. Na ogół jednak nie jest to możliwe w odniesieniu do liczb.
Niezależnie od tego, czy jesteśmy czy też nie, w posiadaniu oprogramowania pozwalającego na automatyczne dzielenie wyrazów, musimy czuwać nad stosowaniem takiego podziału zwłaszcza wówczas, gdy nie jesteśmy pewni, czy nasz dosyć prymitywny sprzęt nie traktuje zbyt swobodnie podstawowych reguł dzielenia wyrazów w różnych językach.
6.3. Podkreślenie
Elementy łatwo dostrzegane przez twórcę makiety czy typografia nie muszą być wcale dostrzegane przez czytelnika.
Zmiana kroju pisma, na przykład przejście od antykwy do kursywy, nie zawsze rzuca się w oczy przeciętnemu czytelnikowi, a więc nie jest dostatecznie widocznym sygnałem treści, które prezentuje. Natomiast wyraz lub grupa wyrazów podkreślone zostaną zawsze zauważone. I tak, na przykład, przy czytaniu pobieżnym, podkreślenia wyrazów kluczowych stanowią najlepszy sposób wychwycenia informacji już przy powierzchownym "rzuceniu okiem" na tekst.
6.4. Logo (sygnet)
Logo (sygnet) to wyraz, zestaw kilku krótkich wyrazów lub skrót specjalnie skomponowany lub narysowany w celu nadania cech charakterystycznych lub osobowości prawnej znakowi lub podmiotowi wyrażonemu przez ten znak.
6.5. Linia
Linia to materiał zecerski dający w druku odbitki linii różnego rodzaju i różnej grubości; linie są stosowane w celu:
* oddzielenia od siebie poszczególnych partii tekstu o jednolitym charakterze technologicznym;
* obramowania tekstów o jednolitym charakterze technologicznym;
* obramowania schematów lub ilustracji dla nadania im specjalnego znaczenia;
* powiązania ze sobą wyrazów lub cyfr oddalonych od siebie w tekście, a pozostających w pewnej zależności (na przykład następujących po sobie tytułów w spisach treści);
* ozdobienia kolumny pewnym elementem dekoracyjnym.
7. PARAGRAF
7.1. Akapit
Jedna partia składu o jednolitym charakterze technologicznym dzieli się często na wiele paragrafów. Z punktu widzenia typograficznego konieczne jest więc zaznaczenie, gdzie kończy się jeden, a zaczyna drugi. Początek następnego paragrafu może:
* nie mieć żadnego szczególnego znaku, jeżeli bez żadnej wątpliwości każdy czytelnik będzie wiedział, iż rozpoczyna się nowy paragraf, na przykład: pierwszy wiersz z rozdziału książki, wiersz następujący po śródtytule złożonym inną czcionką, początek partii składu tekstu informacyjnego lub reklamowego;
* być w jakiś sposób wyróżniony:
* poprzez wcięcie akapitowe (odstęp tekstu od lewego brzegu kolumny w pierwszym wierszu akapitu) wielkości jednego firetu lub większe;
* poprzez interlineację między ostatnim wierszem paragrafu poprzedniego i pierwszym wierszem paragrafu następnego: interlinia taka powinna mieć szerokość jednego wiersza lub połowy wiersza. Mówi się wówczas o składzie bezakapitowym
7.2. Justowanie
Celem justowania, czyli wypełnienia materiałem justunkowym miejsc niedrukujących, jest ustalanie długości wierszy partii składu o jednolitym charakterze technologicznym; długość wierszy może być podawana w punktach typograficznych lub w milimetrach
7.3. Tekst o nie wyrównanej długości wierszy
Taki tekst nazywa się tekstem nie wyjustowanym, a składające się nań wiersze są różnej długości; długość wyrazów kończących wiersz decyduje o jego długości, ponieważ zasadą w tego typu składzie jest niedzielenie wyrazów. Na ogół lewy brzeg partii składu nie wyjustowanego jest wyrównany, to znaczy tworzy pionową linię prostą, natomiast brzeg prawy jest postrzępiony. Sytuacja odwrotna jest oczywiście również możliwa, a wówczas wyrównany jest brzeg prawy, a postrzępiony - lewy.
7.4. Interlineacja
Interlineacją określa się światła między wierszami. Mogłoby się wydawać, że w obrębie jednego paragrafu wiersze powinny być składane ściśle, to znaczy bez interlinii. Jednak należy pamiętać, że to stopień zastosowanej czcionki wpływa na zróżnicowanie charakteru składu.
8. EDYCJA DOKUMENTÓW
Edycja tekstu polega na przygotowaniu dokumentu za pomocą komputera. Dokumentem jest każda praca w formie pisemnej. Przy użyciu edytora tekstu można tworzyć prostą notatkę, rozbudowany biuletyn, raport, a także pracę dyplomową czy magisterską. Wprowadzanie tekstu do pamięci komputera jest podstawową czynnością przy przygotowaniu każdego dokumentu. Tekst wpisuje się za pomocą klawiatury. Można to zrobić dwoma sposobami:
* wpisać tekst, a później nadać mu właściwy kształt (tzn. sformatować),
* prowadzić formatowanie tekstu na bieżąco (ten sposób lepiej wykorzystuje możliwości komputera i środowisko Windows).
Praca z komputerem, różniąca się od pisania na zwykłej maszynie, wymaga zachowania następujących podstawowych zasad:
1. Logicznie wyodrębnionym fragmentem dokumentu jest akapit, wyróżniony przez wstawienie na końcu "znaku końca akapitu". W dokumentach gdy tekst wypełni wiersz, kursor automatycznie przeniesie się do nowej linii. Nie należy zatem naciskać klawisza [Enter] po każdym wierszu tekstu, gdyż powoduje to zawsze rozpoczęcie nowego akapitu, a często uniemożliwia formatowanie fragmentów dokumentu.
2. Odstępy między zdaniami. We wszystkich dokumentach należy stosować pojedynczą spację po wszystkich znakach przystankowych, gdyż w komputerach jest wykorzystywany druk proporcjonalny. Oznacza to, że każdy znak ma inną szerokość (w maszynach do pisania wszystkie czcionki mają taką samą szerokość), np. litera m zajmuje pięć razy więcej miejsca niż litera i (wyjątek stanowią kroje, które naśladują pismo maszynowe, np. Courier). Stosując druk proporcjonalny, nie trzeba robić podwójnego odstępu aby oddzielić zdania.
3. Nie należy też używać klawisza odstępu [Spacji] do przesuwania kursora tekstowego, wcinania tekstu lub wyrównywania tekstu. Do tego celu służą znaki tabulatora oraz funkcje formatujące akapit. Klawisz spacji może być używany tylko między słowami. W dokumencie nie powinno być miejsca dla dwóch ani większej liczby znaków [Spacji] obok siebie.
4. Należy odpowiednio stosować znaki interpunkcyjne, tj. wpisywać je bezpośrednio za słowem, natomiast odstęp [Spację] stawiać przed następnym słowem. Nie należy stosować spacji przed znakami przestankowymi.
5. Niektóre litery tworzące pismo są charakterystyczne tylko dla języka polskiego. Nie wszystkie czcionki występujące w menu edytora mają polskie znaki diaktryczne. Polskie znaki występują zawsze w czcionkach oznaczonych dodatkowymi literami CE (Central Europe), np. Times New Roman CE. Oczywiście można dodatkowo zainstalować w komputerze profesjonalnie wykonane kroje pisma z polskimi znakami diaktrycznymi.
6. Wstawianie tekstu lub innego obiektu ze schowka (np. tabeli, rysunku) następuje w miejscu, w którym znajduje się kursor tekstowy. Kursor można przesuwać z klawiatury (za pomocą strzałek lub kombinacji klawiszy klawiatury) lub myszy.
9. DODATKOWE ZASADY
* Znaki przestankowe należy stawiać poza obrębem nawiasu w przypadku, gdy jego zawartość jest częścią zadania. Dotyczy to również przecinków, średników i dwukropków. Jeżeli w nawiasie znajduje się odrębne stwierdzenie, to końcowy znak przestankowy powinien być wewnątrz.
* Kiedy umieszcza się tekst w ramce - nie należy go stłaczać. Należy dążyć do tego, aby ze wszystkich czterech stron było optycznie tyle samo miejsca.
* Podczas pisania liczb nigdy nie należy zastępować jedynki (1) małą liter L (l) ani zera (0) dużą litera O. Pomijając fakt, że mają one różne kształty, komputer różnie je interpretuje.
* Należy być konsekwentnym. Jeżeli nagłówek jest wyrównany do lewej strony, to należy wyrównać w ten sposób wszystkie nagłówki. Jeżeli nagłówek jest napisany czcionka 18-punktową półgrubą, to niech tak napisane będą wszystkie nagłówki. Jeżeli numer strony znajduje się u góry zewnętrznego marginesu, to również numery pozostałych stron powinny się tam znaleźć. Należy być konsekwentnym w posługiwaniu się punktami tabulacji, podczas określenia marginesów, robienia wcięć, wyrównywania tekstu, przy doborze kroju i wielkości czcionki, stawianiu znaków przestankowych, itd.
* Wyszczególniając pozycje, na przykład w podsumowaniach czy spisach, zamiast łącznika czy gwiazdki można zastosować wiele innych znaków czy symboli.
* Należy unikać skrótów. Pisanie ul. zamiast ulica czy al. zamiast aleja rzadko kiedy jest konieczne. W tekstach nie powinno się stosować skrótów kg dla oznaczenia kilogramów i g dla gramów.
* Znaki przestankowe w nagłówkach często sprawiają wrażenie zbyt dużych, przyciągających zbyt wiele uwagi. Przecinki cudzysłowy kropki itd. powinny zostać zmniejszone o punkt lub dwa.
* Dzielenie liczb na grupy cyfrowe: przy składaniu tekstu pismami o stopniach 6-12 p., liczby zawierające powyżej czterech cyfr należy rozdzielać odstępami (spacjami) o grubości 2 p. na grupy trzy cyfrowe; powyższa zasada nie dotyczy lat i numerów. 25 634; 104 958; 8 678 600; 46 947 341.
* Rozdzielanie i przenoszenie wyrazów: nie należy dzielić i przenosić do następnego wiersza liczb, skrótów nazw składanych wersalikami. W tekstach o szerokości składu powyżej 51 znaków nie należy rozdzielać wyrazów dwusylabowych, jednolitych skrótów nazw i określeń od liczb arabskich lub rzymskich, skrótów nazw miar i masy bez poprzedzających je wartości liczbowych, nie oddziela się tytułów (np. prof., mgr inż.) od nazwisk. Przy tekstach o mniejszej liczbie liter w szerokości składu wymienione zasady nie muszą być stosowane.
* Liczba kolejnych przeniesień jedno pod drugim uzależniona jest od liczby liter w wierszu składu.

szerokość składu
ilość przeniesień
do 25 liter
nie określa się
25-50 liter
5
51-60 liter
4
60 liter
3

* Dwukropek przy oddzielaniu minut od godzin należy umieszczać bez odstępu.
* Łącznik (dywiz): w składzie pismem tekstowym łącznika (dywizu) nie oddziela się odstępami.
* Wielokropek: przed i po wyrazie, wielokropek złożony zawsze z trzech kropek, bez odstępów między nim i wyrazem, do którego się odnosi.
* Wielokropek użyty zamiast wyrazów opuszczonych w cytatach powinien być umieszczony w nawiasach kwadratowych lub okrągłych.
* Odsyłacz (odnośnik): jeśli odsyłacz dotyczy części zdania ujętej w przecinki lub całego zdania zakończonego kropką, trzeba go składać bezpośrednio po przecinku lub kropce. Odsyłacz do wyrazu lub wyrazu objętego nawiasami należy składać po wyrazie lub przed nawiasem zamykającym, przy czym jeśli odsyłacz jest oznaczony liczbą z nawiasem, nawiasu się nie powtarza. Odsyłacz dobrze jest oddzielać od wyrazu 2-4 punktowym odstępem.
* Znak paragrafu: znaki paragrafów i skrót «nr» należy oddzielać od cyfry stałym odstępem o grubości 1/4 firetu. Podwójne znaki paragrafów składamy bez odstępów między nimi.
* Inne znaki: ułamków, znaków procentów, stopni i minut nie oddzielamy od cyfr, przy których są umieszczone.
* Wyliczanie: przy składaniu krótkich wyliczeń, cyfry lub litery oznaczające kolejne podpunkty należy justować tak, aby były wypuszczone w lewo, a tekst wyjustowany w linii pionowej. Odstęp za cyfrą lub literą pozostaje niezmienny i powinien wynosić do 2/3 firetu, natomiast gdy wyliczenia są składane akapitowo - 1/2 firetu.
* Przypisy należy składać pismem tego samego kroju, lecz mniejszym o 1 lub 2 stopnie od tekstu podstawowego. Do oznaczenia przypisów i odsyłaczy (odnośników) w tekście powinno się stosować jednakowe znaki. Gwiazdki do oznaczania przypisów można wykorzystać wówczas, gdy w kolumnie występują nie więcej niż trzy przypisy. Gwiazdki składamy tak, aby ostatnie z nich tworzyły w pionie jedną linię. Stały odstęp między oznaczeniami przypisu a jego treścią powinien wynosić 1/2 firetu. Przy dużej liczbie krótkich dwu-lub trzywyrazowych przypisów można je składać w ciągu, oddzielając odstępami o wielkości nie mniejszej niż 1 1/2. Przypisy można składać również bez ich oznaczania, jednak wówczas trzeba powtórzyć hasło oznaczone tekście odsyłaczem (odnośnikiem). Hasło należy odpowiednio wyróżnić (np. spacjowaniem) i oddzielić pauzą od właściwej treści przypisu. Przy takim sposobie składania wszystkie odsyłacze w tekście oznaczamy jedną gwiazdką.
* Składanie spisu treści: obowiązują tu zasady podstawowe, dotyczące kropkowania. Wiersze niepełne można uzupełnić przez umieszczanie kropek. Odległości miedzy kropkami powinny wynosić 1/2-2 firetów, natomiast między ostatnią kropką a największą cyfrą paginy powinien być taki sam, jak miedzy kropkami. Kropki powinny być złożone w równej linii pionowej.
* Zasady składania dat: elementy dat należy oddzielać od siebie łącznikiem (dywizem) lub odstępem o wielkości 1/4 firetu. Godziny, minuty i sekundy składa się bez znaków oddzielających lub oddzielamy minuty od godzin i sekundy od minut dwukropkiem. Dziesiętne części sekundy należy oddzielać od sekund przecinkiem bez odstępu.
* Zasady składania wzorów matematycznych. Wzory jednowierszowe należy środkować. Dopuszcza się jednak składanie od lewego brzegu z uwzględnieniem wcięcia stosowanego w danej publikacji. Wzory wielowierszowe należy środkować. Dopuszcza się składanie w taki sposób, aby pierwszy wiersz wzoru rozpoczynał się od lewej strony wcięciem takim, jakie jest stosowane w danej publikacji, a najdłuższy lub ostatni wiersz wzoru był przesunięty do prawej strony z odstępem do marginesu na wielkość równą wcięciu akapitowemu. W całej publikacji należy stosować jedną zasadę ustawiania wzorów, we wzorach stanowiących ciąg równości należy składać w jednym pionie, wzory zaś wypośrodkować według najdłuższego z nich. Przy składaniu wyznaczników i macierzy poszczególne symbole powinny tworzyć piony, jeżeli układ wzorów ma charakter tabelaryczny, należy przestrzegać zasady składania znaków matematycznych w pionie. Cyfry w liczbach powinny znajdować się dokładnie pod sobą - jednostki pod jednostkami, dziesiątki pod dziesiątkami.
10. KOREKTA DOKUMENTÓW
Korekta dokumentu sprowadza się do usuwania błędów i usterek powstałych podczas pisania i ewentualnie do przepisywania tekstu dokumentu.
Podczas tej korekty nie tylko sprawdza się poprawność; tekstu, tabel, obliczeń, wzorów, przypisów, ale także zwraca się uwagę na formę graficzną pracy. Zauważone błędy i usterki poprawia się kolorowym długopisem, tak oby odróżniały się od reszty tekstu. Za błędy i usterki, nawet te, które powstały z winy przepisującego odpowiada wyłącznie autor pracy, dlatego już w brudnopisie powinien on skorygować wszystkie błędy, nie licząc na to, że przepisujący czy wprowadzający poprawki do tekstu pracy je poprawi. Do korekty brudnopisu powinny być zastosowane tzw. znaki korektorskie.
Znaki korektorskie są umownymi i ujednoliconymi w całym kraju (zgodnie z odpowiednia normą) znakami stosowanymi w korekcie składu, który autorzy książek lub artykułów otrzymują w postaci tzw. odbitek korektowych. Najczęściej używane znaki korektorskie zostały umieszczone w tabeli.
Podczas korekty autorskiej książek i artykułów odpowiednie znaki korektorskie umieszcza się w tekście oraz na marginesie strony. Zastosowanie tych znaków w tzw. brudnopisach ułatwia i przyspiesza nanoszenie poprawek, a ponadto zmniejsza możliwość popełnienia innych błędów, które mogłyby powstać w wyniku niezrozumienia intencji autora poprawiającego brudnopis za pomocą dowolnych znaków.
Po wniesieniu ewentualnych poprawek i wydrukowaniu całości należy jeszcze raz przeprowadzić kontrolę końcową tekstu dokumentu.

11. SŁOWNIK POJĘĆ TYPOGRAFICZNO - POLIGRAFICZNYCH


Apla
Zadrukowana farbą pełna płaszczyzna. Może służyć jako podkład pod tekst lub ilustrację.
Arkusz autorski
Jednostka miary obliczania pracy autorskiej. Praca autorska w formie maszynopisu powinna być wykonana na papierze formatu A4, jednostronnie i zawierać 30 wierszy na stronie. W każdym wierszu powinno znajdować się 60 znaków, w tym spacje. 22 strony takiego maszynopisu tworzą arkusz autorski. Arkusz autorski zawiera 40 000 znaków, liter, cyfr, znaków interpunkcyjnych i spacji. Do arkusza autorskiego nie zalicza się tytułów i żywej paginy. W przypadku treści graficznej przyjmuje się, że jednemu arkuszowi odpowiada 3000 cm2.
Arkusz wydawniczy
Jednostka miary obliczania objętości materiału w publikacji. Dotyczy całego materiału zarówno dostarczonego przez autora jak i przez wydawcę. Arkusz wydawniczy zawiera 40 000 znaków lub 3 000 cm2 grafik lub 700 linijek poezji.
Bękart
Błąd składu. Polega na tym, że końcowy wiersz paragrafu znajduje się na początku kolumny lub łamu.
Bigowanie
Czynność introligatorska. Polega na wyciskaniu rowka lub rowków w miejscach zagięcia kartonu lub tektury.
CMYK
CMYK jest skrótem od angielskich nazw barw farb triadowych (Cyan, Magenta, Yellow, blacK lub jak kto woli Kontur). Jest to, tak zwany, subtraktywny sposób mieszania barw (C, M, Y), w efekcie którego otrzymuje się barwę czarną. Mieszaniu teoretycznie mogą podlegać wyłącznie trzy barwy kolorowe (C, M, Y), aby uzyskać wszystkie odcienie szarości aż do pełnej czerni, lecz w wyniku niedoskonałości farb stosuje cię dodatkową farbę czarną dla nadania czystości jej odcienia. Model ten stosowany jest powszechnie do uzyskiwania wielobarwnych odbitek drukowych.
Czcionka
Czcionka jest to materiał zecerski w kształcie prostopadłościanu, którego górna część zawiera oczko (tzw. główka), daje w druku odbitkę litery, cyfry lub znaku, ornamentu lub linii.
Dywiz
Krótka kreska pozioma używana przy przenoszeniu wyrazów i łączeniu wyrazów kilkuczłonowych. Inaczej przenośnik lub łącznik.
Font
Potocznie zapis kroju pisma w postaci cyfrowej. Kompletny zestaw wszystkich liter alfabetu, cyfr, znaków interpunkcyjnych i znaków specjalnych zawartych w danym kroju pisma.
Gęstość rastra
Gęstość rastra nazywana często liniaturą rastra jest definiowana linią elementów graficznych (punktów, linii itp.) rozmieszczonych w stałych odstępach na jednostce długości, a w konsekwencji na jednostce powierzchni i wyrażona zwykle w liniach na cm - lpc (w krajach anglojęzycznych w liniach na cal - lpi). Z praktyki wiadomo, że raster o dużej gęstości umożliwia uzyskanie obrazu o większej rozdzielczości niż raster o małej gęstości. Użycie rastra o dużej gęstości pociąga za sobą konieczność zastosowania bardziej zaawansowanej technologii i lepszego (gładszego) papieru w druku, a więc jest droższe. Poza tym nie zawsze jest celowe stosowanie rastra o dużej gęstości
Gęstość optyczna
Gęstość optyczna D jest to ujemny logarytm ze współczynnika przepuszczania T. Wielkość ta charakteryzuje ilość promieniowania przechodzącego przez materiał przeświecalny (diapozytyw lub negatyw) lub odbitego od materiału nieprzeświecalnego (fotografia, odbitka drukarska). Im większa wartość gęstości optycznej D, tym bardziej pochłaniający materiał (zatrzymuje więcej promieniowania o danej długości fali, które na niego padło).
Jednostki: dpi, lpi
dpi - jest to jednostka miary opisująca rozdzielczość naświetlania i skanowania, jako ilość punktów na cal (około 25,4 mm). Jest to jednostka popularnie przyjęta dla wszystkich powyższych zastosowań, choć uważa się czasami za bardziej fachowe stosowanie skrótów - spi (spot per inch - plamek na cal) w przypadku naświetlania oraz ppi (parts per inch - próbek na cal) w przypadku skanowania.
lpi - jest to jednostka miary opisująca liniaturę rastra autotypijnego (AM, klasycznego), wyraża ilość linii rastra przypadających na jeden cal. Czasami używa się jeszcze jednostki lpc (linii na centymetr). Podstawowa liniatura dla drukowania offsetowego to 150 lpi (60 lpc)
Justowanie
Wyrównywanie odległości między literami i wyrazami w tekście. Tekst może być wyrównany do lewego lub prawego marginesu lub obydwu marginesów łącznie.
Kapitaliki
Odmiana pisma. Duże litery (wersaliki) o wysokości oczka małych liter tekstowych tego samego stopnia nie mających wydłużeń górnych i dolnych.
Kerning
Proces regulacji świateł międzyliterowych. Manipulacja tekstem polegająca na zmniejszeniu (częściej) lub zwiększeniu odstępu między literami lub liniami tekstu. Polega na odmiennym od standardowego kształtowaniu odstępów między niektórymi parami znaków, np. między "A" i "W", w celu uzyskania tekstu składającego się z optycznie równoodległych liter. Jest tym ważniejszy im większy jest stopień pisma.
Korytarz
Błąd składu. Polega na niewłaściwym uszeregowaniu odstępów międzywyrazowych w kilku kolejnych wierszach, tak że tworzą one przerwy w spoistości składu. Takie przerwy tworzą korytarze pionowe lub ukośne.
Krój pisma
Krój pisma jest to komplet znaków drukarskich o jednakowym rysunku oczka. Poszczególne kroje łączą się w grupy pism drukarskich, mające niektóre cechy wspólne. Każdy krój ma swoją nazwę i występuje na ogół w kilku odmianach.
Łamanie
Formowanie kolumn książki lub czasopisma ze szpalt, klisz, wzorów, tytułów i ornamentów, na ogół według wskazówek zawartych w odbitkach korektorskich, lub według makiet wydawniczych.
Ligatura
Jest to zestaw oddzielnych czcionek składających się z dwóch lub trzech znaków. Najczęściej są to: fi, fl, ffi, ffl, ff. Ligatury podstawia się w miejsce takich zbitek literowych dla większej estetyki.
Majuskuły
Inaczej wersaliki, wielkie litery alfabetu, różniące się kształtem od minuskuł, mieszczące się między górną a podstawową linią pisma.
Makieta
Dokładny plan układu graficznego książki, gazety, czasopisma lub innego druku. Zawiera sposób rozmieszczenia tekstów, tytułów, grafiki, wyróżnień lub innych elementów kolumny.
Margines
Nie zadrukowana część powierzchni strony wzdłuż czterech krawędzi kolumny. Im większa kolumna druku na stronie danego formatu tym mniejsze są marginesy.
Minuskuła
Inaczej litera tekstowa. Mała litera alfabetu, różniąca się kształtem od majuskuły, czyli litery dużej. Jej górna i dolna krawędź rysunku mieści się między podstawową, a średnią linią pisma, natomiast jej wydłużenia między dolną i górną linią pisma.
Mora
Przypadkowy, niepożądany wzór pojawiający się na negatywach rastrowych przy wykonywaniu klisz. Mora ma kształt dodatkowych regularnych punktów powstających wskutek nieprawidłowego krzyżowania się linii rastrowych wykonywanej kliszy z liniami rastra oryginału.
Odmiana pisma
Jest to niższa jednostka systematyczna w stosunku do kroju. Jest to komplet znaków drukarskich o jednakowym rysunku oczka, grubości i kącie pochylenia. Typowymi przykładami odmian są: odmiana prosta (antykwa), kursywa (italik), półgruba i kursywa półgruba.
Pagina
Liczba porządkowa wskazująca kolejność stron książki lub periodyku. Umieszcza się ją w widocznym miejscu nad lub pod kolumną tekstu. Stron tytułowych ani wakatów nie paginuje się, choć wlicza się je do kolejności stronic.
Pagina żywa
Wiersz umieszczony u góry lub u dołu kolumny tekstu. Zawiera, oprócz numeru strony, nazwisko autora, tytuł dzieła, części lub rozdziału. Pagina żywa powinna mieścić się w jednym wierszu nie wypełniającym całej szerokości kolumny.
Pełna justyfikacja
Zabieg typograficzny. Wyrównywanie tekstu do lewego i prawego marginesu jednocześnie, bez względu na ilość liter w wierszu.
Raster
Raster poligraficzny jest to struktura umożliwiającą zamianę tonów ciągłych na punkty (lub inne elementy) dające wrażenie odcieni szarości (lub barwy). W przypadku rastrowania klasycznego (autotypijnego, AM - modulowanego amplitudowo) elementy rastra są ustawione w jednakowych odległościach od siebie wyznaczając tzw. siatkę rastra (o stałej wielkości) oraz różnią się od siebie wielkością. Im większe punkty tym większe pokrycie powierzchni i tym ciemniejszy obraz. Raster klasyczny charakteryzuje liniatura (gęstość rastra).
W przypadku rastrowania stochastycznego (FM-modulowanego częstotliwościowo) nie występuje stały rozkład punktów, lecz punkty o stałej średnicy (wielkości) są rozmieszczone w różnych odległościach od siebie.
RGB
RGB jest skrótem od angielskich nazw barw filtrów (Red, Green, Blue). Jest to, tak zwany, addytywny sposób mieszania barw świateł, w efekcie którego otrzymuje się barwę białą. Model ten stosowany jest powszechnie do uzyskiwania wielobarwnych obrazów telewizyjnych oraz w przypadku skanerów.
Spacja
Inaczej odstęp międzywyrazowy. Znak o kodzie ASCII 32, odpowiadający miejscu wolnemu między wyrazami.
Stopień pisma
Miara wysokości liter. Mierzona jest między górną a dolną krawędzią pisma. W Polsce stopień pisma powinien być podawany w punktach typograficznych.
Szeryfy
Krótkie ukośne lub poprzeczne kreski stanowiące zakończenie linii rysunku liter i cyfr niektórych krojów pisma. Przykładem kroju pisma szeryfowego jest Times New Roman, a bezszeryfowego - Arial.
Światło
Nie zadrukowane miejsce na kolumnie. Wyróżnia się światło międzyliterowe, międzywyrazowe (spacje), międzywierszowe (interlinie), międzyłamowe (pole działowe) i okołotytułowe.
Tinta
Jednolite tło zadrukowane, złożone z elementów zecerskich (np. kropek), albo z płyty wygrawerowanej względnie giloszowanej. Zwykle tinta drukowana jest jasną farbą na której drukuje się następnie tekst, rysunek lub inicjał farbą ciemną.
Triada
Terminem triada określa się farby skalowe do drukowania wielobarwnego w układzie CMYK. Na terenie Europy przyjęto stosowanie tzw. triady europejskiej (euroscala). Szczegółowe opisy kolorymetryczne farb offsetowych kolorowych określają normy: DIN 16539, ISO 2846, SNV 066213, UNI 7327-74.
Typografia
W znaczeniu ogólnym - drukarstwo, potocznie - druk wypukły, a najczęściej kompozycja druków z czcionek, grafik, linii i ornamentów.
Układ typograficzny
Rozmieszczenie tekstu, ilustracji i różnych elementów graficznych na stronie książki, czaspisma, gazety lub innego wydawnictwa, uwględniające format papieru i kolumny, wielkość marginesów, krój i stopień pisma, usytuowanie tytułów, a wszystko dobrane odpowiednio do treści i przeznaczenia publikacji. Najczęściej są stosowane układy typograficzne: asymetryczny, blokowy, chorągiewkowy, swobodny, symetryczny (klasyczny, osiowy) i wielołamowy.
Wakat
Pusta strona książki wliczona do paginacji.
Wartość tonalna
Pokrycie rastrowe jest miarą rastrowej wartości tonalnej, określanej jako stosunek pokrycia rastrowego do całkowitej powierzchni pól elementarnych płaszczyzny rastrowej.
Wdowa
Błąd składu. Ostatnia linijka akapitu pojawiająca się na początku następnej strony publikacji.
Wersaliki
Inaczej majuskuły. Czcionki dużych liter alfabetu danego kroju pisma.
Zbieranie
Czynność introligatorska. Składanie sfalcowanych arkuszy według ich kolejności w celu ich przygotowania do szycia lub klejenia. Jest wykonywane ręcznie lub maszynowo.


CAŁOŚĆ DO POBRANIA:
http://schabo.fm.interia.pl/typografia/jak.sklad.txt

[mi]

niech ci to Pan Bog w dzieciach wynagrodzi

[crypter]

byle by nie za bardzo i niezaszybko wynagrodzil

[mi]

a czyzby kolega cosik nabroil

[crypter]

kto to moze wiedziec chyba nie ale zawsze niema tej 100% pewnosci

[Phoenix_dz]

Pozwolę sobie odświerzyć ten stary topic.

Jest niedrogi e-book dotyczący typografii publikacji z dobrze i rzeczowo zebranymi zagadnieniami:

http://www.ekademia.pl/ebook/Typografia ... ji?t=25263