Słownik typograficzny

[crypter]

Słownik Typograficzny


Apla

Zadrukowana farbą pełna płaszczyzna. Może służyć jako podkład pod tekst lub ilustrację.

Arkusz autorski

Jednostka miary obliczania pracy autorskiej. Praca autorska w formie maszynopisu powinna być wykonana na papierze formatu A4, jednostronnie i zawierać 30 wierszy na stronie. W każdym wierszu powinno znajdować się 60 znaków, w tym spacje. 22 strony takiego maszynopisu tworzą arkusz autorski. Arkusz autorski zawiera 40 000 znaków, liter, cyfr, znaków interpunkcyjnych i spacji. Do arkusza autorskiego nie zalicza się tytułów i żywej paginy. W przypadku treści graficznej przyjmuje się, że jednemu arkuszowi odpowiada 3000 cm2.

Arkusz wydawniczy

Jednostka miary obliczania objętości materiału w publikacji. Dotyczy całego materiału zarówno dostarczonego przez autora jak i przez wydawcę. Arkusz wydawniczy zawiera 40 000 znaków lub 3 000 cm2 grafik lub 700 linijek poezji.

Bękart

Błąd składu. Polega na tym, że końcowy wiersz paragrafu znajduje się na początku kolumny lub łamu.

Bigowanie

Czynność introligatorska. Polega na wyciskaniu rowka lub rowków w miejscach zagięcia kartonu lub tektury.

CMYK

CMYK jest skrótem od angielskich nazw barw farb triadowych (Cyan, Magenta, Yellow, blacK lub jak kto woli Kontur). Jest to, tak zwany, subtraktywny sposób mieszania barw (C, M, Y), w efekcie którego otrzymuje się barwę czarną. Mieszaniu teoretycznie mogą podlegać wyłącznie trzy barwy kolorowe (C, M, Y), aby uzyskać wszystkie odcienie szarości aż do pełnej czerni, lecz w wyniku niedoskonałości farb stosuje cię dodatkową farbę czarną dla nadania czystości jej odcienia. Model ten stosowany jest powszechnie do uzyskiwania wielobarwnych odbitek drukowych.

Czcionka

Czcionka jest to materiał zecerski w kształcie prostopadłościanu, którego górna część zawiera oczko (tzw. główka), daje w druku odbitkę litery, cyfry lub znaku, ornamentu lub linii.

Dywiz

Krótka kreska pozioma używana przy przenoszeniu wyrazów i łączeniu wyrazów kilkuczłonowych. Inaczej przenośnik lub łącznik.

Font

Potocznie zapis kroju pisma w postaci cyfrowej. Kompletny zestaw wszystkich liter alfabetu, cyfr, znaków interpunkcyjnych i znaków specjalnych zawartych w danym kroju pisma.

Gęstość rastra

Gęstość rastra nazywana często liniaturą rastra jest definiowana linią elementów graficznych (punktów, linii itp.) rozmieszczonych w stałych odstępach na jednostce długości, a w konsekwencji na jednostce powierzchni i wyrażona zwykle w liniach na cm - lpc (w krajach anglojęzycznych w liniach na cal - lpi). Z praktyki wiadomo, że raster o dużej gęstości umożliwia uzyskanie obrazu o większej rozdzielczości niż raster o małej gęstości. Użycie rastra o dużej gęstości pociąga za sobą konieczność zastosowania bardziej zaawansowanej technologii i lepszego (gładszego) papieru w druku, a więc jest droższe. Poza tym nie zawsze jest celowe stosowanie rastra o dużej gęstości

Gęstość optyczna

Gęstość optyczna D jest to ujemny logarytm ze współczynnika przepuszczania T. Wielkość ta charakteryzuje ilość promieniowania przechodzącego przez materiał przeświecalny (diapozytyw lub negatyw) lub odbitego od materiału nieprzeświecalnego (fotografia, odbitka drukarska). Im większa wartość gęstości optycznej D, tym bardziej pochłaniający materiał (zatrzymuje więcej promieniowania o danej długości fali, które na niego padło).

Jednostki: dpi, lpi

dpi - jest to jednostka miary opisująca rozdzielczość naświetlania i skanowania, jako ilość punktów na cal (około 25,4 mm). Jest to jednostka popularnie przyjęta dla wszystkich powyższych zastosowań, choć uważa się czasami za bardziej fachowe stosowanie skrótów - spi (spot per inch - plamek na cal) w przypadku naświetlania oraz ppi (parts per inch - próbek na cal) w przypadku skanowania. lpi - jest to jednostka miary opisująca liniaturę rastra autotypijnego (AM, klasycznego), wyraża ilość linii rastra przypadających na jeden cal. Czasami używa się jeszcze jednostki lpc (linii na centymetr). Podstawowa liniatura dla drukowania offsetowego to 150 lpi (60 lpc)

Justowanie

Wyrównywanie odległości między literami i wyrazami w tekście. Tekst może być wyrównany do lewego lub prawego marginesu lub obydwu marginesów łącznie.

Kapitaliki

Odmiana pisma. Duże litery (wersaliki) o wysokości oczka małych liter tekstowych tego samego stopnia nie mających wydłużeń górnych i dolnych.

Kerning

Proces regulacji świateł międzyliterowych. Manipulacja tekstem polegająca na zmniejszeniu (częściej) lub zwiększeniu odstępu między literami lub liniami tekstu. Polega na odmiennym od standardowego kształtowaniu odstępów między niektórymi parami znaków, np. między "A" i "W", w celu uzyskania tekstu składającego się z optycznie równoodległych liter. Jest tym ważniejszy im większy jest stopień pisma.

Korytarz

Błąd składu. Polega na niewłaściwym uszeregowaniu odstępów międzywyrazowych w kilku kolejnych wierszach, tak że tworzą one przerwy w spoistości składu. Takie przerwy tworzą korytarze pionowe lub ukośne.

Krój pisma

Krój pisma jest to komplet znaków drukarskich o jednakowym rysunku oczka. Poszczególne kroje łączą się w grupy pism drukarskich, mające niektóre cechy wspólne. Każdy krój ma swoją nazwę i występuje na ogół w kilku odmianach.

Łamanie

Formowanie kolumn książki lub czasopisma ze szpalt, klisz, wzorów, tytułów i ornamentów, na ogół według wskazówek zawartych w odbitkach korektorskich, lub według makiet wydawniczych.

Ligatura

Jest to zestaw oddzielnych czcionek składających się z dwóch lub trzech znaków. Najczęściej są to: fi, fl, ffi, ffl, ff. Ligatury podstawia się w miejsce takich zbitek literowych dla większej estetyki.

Majuskuły

Inaczej wersaliki, wielkie litery alfabetu, różniące się kształtem od minuskuł, mieszczące się między górną a podstawową linią pisma.

Makieta

Dokładny plan układu graficznego książki, gazety, czasopisma lub innego druku. Zawiera sposób rozmieszczenia tekstów, tytułów, grafiki, wyróżnień lub innych elementów kolumny.

Margines

Nie zadrukowana część powierzchni strony wzdłuż czterech krawędzi kolumny. Im większa kolumna druku na stronie danego formatu tym mniejsze są marginesy.

Minuskuła

Inaczej litera tekstowa. Mała litera alfabetu, różniąca się kształtem od majuskuły, czyli litery dużej. Jej górna i dolna krawędź rysunku mieści się między podstawową, a średnią linią pisma, natomiast jej wydłużenia między dolną i górną linią pisma.

Mora

Przypadkowy, niepożądany wzór pojawiający się na negatywach rastrowych przy wykonywaniu klisz. Mora ma kształt dodatkowych regularnych punktów powstających wskutek nieprawidłowego krzyżowania się linii rastrowych wykonywanej kliszy z liniami rastra oryginału.

Odmiana pisma

Jest to niższa jednostka systematyczna w stosunku do kroju. Jest to komplet znaków drukarskich o jednakowym rysunku oczka, grubości i kącie pochylenia. Typowymi przykładami odmian są: odmiana prosta (antykwa), kursywa (italik), półgruba i kursywa półgruba.

Pagina

Liczba porządkowa wskazująca kolejność stron książki lub periodyku. Umieszcza się ją w widocznym miejscu nad lub pod kolumną tekstu. Stron tytułowych ani wakatów nie paginuje się, choć wlicza się je do kolejności stronic.

Pagina żywa

Wiersz umieszczony u góry lub u dołu kolumny tekstu. Zawiera, oprócz numeru strony, nazwisko autora, tytuł dzieła, części lub rozdziału. Pagina żywa powinna mieścić się w jednym wierszu nie wypełniającym całej szerokości kolumny.

Pełna justyfikacja

Zabieg typograficzny. Wyrównywanie tekstu do lewego i prawego marginesu jednocześnie, bez względu na ilość liter w wierszu.

Raster

Raster poligraficzny jest to struktura umożliwiającą zamianę tonów ciągłych na punkty (lub inne elementy) dające wrażenie odcieni szarości (lub barwy). W przypadku rastrowania klasycznego (autotypijnego, AM - modulowanego amplitudowo) elementy rastra są ustawione w jednakowych odległościach od siebie wyznaczając tzw. siatkę rastra (o stałej wielkości) oraz różnią się od siebie wielkością. Im większe punkty tym większe pokrycie powierzchni i tym ciemniejszy obraz. Raster klasyczny charakteryzuje liniatura (gęstość rastra). W przypadku rastrowania stochastycznego (FM-modulowanego częstotliwościowo) nie występuje stały rozkład punktów, lecz punkty o stałej średnicy (wielkości) są rozmieszczone w różnych odległościach od siebie.

RGB

RGB jest skrótem od angielskich nazw barw filtrów (Red, Green, Blue). Jest to, tak zwany, addytywny sposób mieszania barw świateł, w efekcie którego otrzymuje się barwę białą. Model ten stosowany jest powszechnie do uzyskiwania wielobarwnych obrazów telewizyjnych oraz w przypadku skanerów.

Spacja

Inaczej odstęp międzywyrazowy. Znak o kodzie ASCII 32, odpowiadający miejscu wolnemu między wyrazami.

Stopień pisma

Miara wysokości liter. Mierzona jest między górną a dolną krawędzią pisma. W Polsce stopień pisma powinien być podawany w punktach typograficznych.

Szeryfy

Krótkie ukośne lub poprzeczne kreski stanowiące zakończenie linii rysunku liter i cyfr niektórych krojów pisma. Przykładem kroju pisma szeryfowego jest Times New Roman, a bezszeryfowego - Arial.

Światło

Nie zadrukowane miejsce na kolumnie. Wyróżnia się światło międzyliterowe, międzywyrazowe (spacje), międzywierszowe (interlinie), międzyłamowe (pole działowe) i okołotytułowe.

Tinta

Jednolite tło zadrukowane, złożone z elementów zecerskich (np. kropek), albo z płyty wygrawerowanej względnie giloszowanej. Zwykle tinta drukowana jest jasną farbą na której drukuje się następnie tekst, rysunek lub inicjał farbą ciemną.

Triada

Terminem triada określa się farby skalowe do drukowania wielobarwnego w układzie CMYK. Na terenie Europy przyjęto stosowanie tzw. triady europejskiej (euroscala). Szczegółowe opisy kolorymetryczne farb offsetowych kolorowych określają normy: DIN 16539, ISO 2846, SNV 066213, UNI 7327-74.

Typografia

W znaczeniu ogólnym - drukarstwo, potocznie - druk wypukły, a najczęściej kompozycja druków z czcionek, grafik, linii i ornamentów.

Układ typograficzny

Rozmieszczenie tekstu, ilustracji i różnych elementów graficznych na stronie książki, czaspisma, gazety lub innego wydawnictwa, uwględniające format papieru i kolumny, wielkość marginesów, krój i stopień pisma, usytuowanie tytułów, a wszystko dobrane odpowiednio do treści i przeznaczenia publikacji. Najczęściej są stosowane układy typograficzne: asymetryczny, blokowy, chorągiewkowy, swobodny, symetryczny (klasyczny, osiowy) i wielołamowy.

Wakat

Pusta strona książki wliczona do paginacji.

Wartość tonalna

Pokrycie rastrowe jest miarą rastrowej wartości tonalnej, określanej jako stosunek pokrycia rastrowego do całkowitej powierzchni pól elementarnych płaszczyzny rastrowej.

Wdowa

Błąd składu. Ostatnia linijka akapitu pojawiająca się na początku następnej strony publikacji.

Wersaliki

Inaczej majuskuły. Czcionki dużych liter alfabetu danego kroju pisma.

Zbieranie

Czynność introligatorska. Składanie sfalcowanych arkuszy według ich kolejności w celu ich przygotowania do szycia lub klejenia. Jest wykonywane ręcznie lub maszynowo.

CAŁOŚĆ DO POBRANIA:
http://schabo.fm.interia.pl/typografia/s_typograf.txt

[mi]

oj bociany sie kreca

[crypter]

niewidze

[ankadr]

Pytania z "milionerów" na ostatnich (20.01.2008) zajęciach z typografii:

Pytania o terminy plastyczne .doc

[ankadr]

Pytania z zajęć przygotowujących do oke (29.03.2008) - TYPOGRAFIA


Quiz _ typografia komplet.doc

[OSHka]

Czy ktoś ma poprawne odpowiedzi do tych wszystkich pytań?

[ds]

Czy ktoś ma poprawne odpowiedzi do tych wszystkich pytań?

Dołączam się do pytania

+

CAŁOŚĆ DO POBRANIA:
http://schabo.fm.interia.pl/typografia/s_typograf.txt

Można prosić jeszcze raz? Bo link wygasł.

[Jahmal]

troszke bledow jest w tych definicjach z pierwszego postu

[pesca]

troszke bledow jest w tych definicjach z pierwszego postu

W takim razie Ładnie prosimy o ich poprawienie (to dla potomności - coby nie uczyli się błędnie terminów poligraficznych)