Inwazja Marsjan- siła oddziaływania radia

[Lenka]

O różnych formach manipulacji człowiekiem
1. Inwazja Marsjan i zdolność do krytycznego myślenia

Wieczorem 30 października 1938 roku potworne stworzenia z Marsa dokonały inwazji na Stany Zjednoczone i rażąc wokół siebie tajemniczymi śmiertelnymi promieniami pozbawiły życia miliony amerykańskich obywateli. O tej katastrofie było mocno przekonanych wielu z sześciu milionów słuchaczy, którzy owego wieczoru słuchali programu "Mercury Theater of the Air" z rozgłośni CBS. Spora część z nich w panice zabrała się do ucieczki...

Oczywiście, inwazja Marsjan nigdy nie miała miejsca. Panika ludzi była spowodowana realistyczną adaptacją powieści H.G. Wellsa "Wojna światów". Reżyser spektakularnego słuchowiska, Orson Welles, udowodnił swym przedsięwzięciem, w bardziej lub mniej zamierzony sposób, że ludzie są podatni na manipulację.

Trzeba jednak przyznać, że w rzeczywistości autorzy słuchowiska nie zamierzali nikogo wprowadzać w błąd. Scenariusz słuchowiska został napisany w tradycji "opowieści grozy", samo zaś słuchowisko było przed i po emisji jasno zidentyfikowane jako fikcja. Jednakże styl prezentacji, gra utalentowanych aktorów i dokładna reżyseria nadała słuchowisku cechy realności. Rezultatem było jedno z najbardziej znanych wydarzeń w historii elektronicznych mediów.

Wyemitowanie słuchowiska "Wojna światów" stało się kolejną okazją do posadzenia środków społecznego przekazu na ławie oskarżonych pod zarzutem manipulacji. Ten zarzut pojawiał się od samego początku istnienia mass mediów i podnoszony był przez oskarżycieli pochodzących z różnych społecznych kontekstów oraz posługujących się rozmaitymi argumentami. Zasadniczo proces osądzania opierał się na poszukiwaniu empirycznych dowodów albo na teoretycznych przesłankach. Wydanie sprawiedliwego wyroku było jednak bardzo utrudnione z powodu skomplikowanej materii oraz trudności w uzyskaniu jednoznacznych dowodów.

Bezpośrednio po emisji słuchowiska "Inwazja Marsjan" psycholog społeczny Hadley Cantril rozpoczął badania nad przyczynami różnych reakcji słuchaczy na to samo słuchowisko. Posługując się ankietami oraz analizując wypowiedzi różnych osób w mediach (listy słuchaczy, relacje w gazetach itd.) Cantril starał się o odpowiedź na pytanie, jakie psychologiczne warunki i okoliczności sprawiły, że niektórzy ludzie potraktowali słuchowisko jako autentyczną relację. Badanie Cantrila posiadało szereg metodologicznych mankamentów i ograniczeń, jednak stało się kolejnym kamieniem milowym w badaniu mass mediów.

Jednym z rezultatów badania było stwierdzenie, że najważniejszym czynnikiem warunkującym reakcje słuchaczy była "zdolność do krytycznego myślenia" (critical ability). Jeśli ktoś posiadał niską zdolność krytycznego myślenia, skłonny był do traktowania inwazji jako rzeczywistego wydarzenia i nie podejmował kroków w celu zweryfikowania usłyszanych informacji (np. przez zapytanie innych osób z otoczenia lub posłuchanie innych rozgłośni). Natomiast słuchacze posiadający większą zdolność do krytycznego myślenia nie wierzyli w realność inwazji. Ponadto w badaniu stwierdzono, że osoby z większą zdolnością do krytycznego myślenia, legitymują się wyższym stopniem edukacji.

Generalnie rzecz biorąc, słuchowisko Wellesa i badanie Cantrila wskazują na zasadniczy dylemat związany z pytaniem o manipulację za pomocą mass mediów: rzeczywiście mass media mogą manipulować ludźmi, ale nie w każdych warunkach. Zdolność do krytycznego myślenia i edukacja skutecznie zapobiega takiemu nadużyciu.

Cdn na stronie

http://www.opoka.org.pl/varia/sekty/oro ... ekiem.html